Mô tả
- Cây thảo, sống nhiều năm, cao 30 – 40 cm. Thân mập, nhẵn, không phân nhánh, có nhiều ngắn ngang là vết tích của sẹo lá.
- Lá có bẹ rộng ôm thân, dài 15 – 30cm, rộng 3 – 5 cm, đầu tù hoặc nhọn, phiến lá dày. cứng, lõm và màu lục ở mặt trên, khum và màu tía ở mặt dưới, gân lá song song.
- Cụm hoa mọc ở kẽ lá thành tán bao bọc bởi hai mo úp vào nhau giống như con sò, hoa màu trắng vàng, bao hoa gồm 3 lá đài, 3 cánh hoa giống nhau, 6 nhị gần bằng nhau, bầu 3 ô.
- Quả nang, khi chín nứt thành 3 mảnh vỏ, hạt có cánh, ráp
Phân bố, sinh thái
- Lẻ bạn có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới châu Mỹ. được trồng hay trở nên hoang dại hóa ở khắp các vùng nhiệt đới và á nhiệt đới của thế giới. Cây trồng ở Việt Nam hiện nay không rõ được nhập từ bao giờ.
- Lẻ bạn là cây ưa sáng và có khả năng chịu hạn cao, có thể mọc được trên nhiều loại đất ở vùng đồng bằng, ven biển, trung du và vùng núi. Với hệ thân rễ sức sống dai, biên độ sinh thái rộng.
- Cây ra hoa quả hàng năm. Khi quả già, hạt phát tán ra xung quanh, sau 6 – 7 tháng mọc thành cây con. Có thể trồng lẻ bạn bằng cách tách các nhánh con hay một phần của thân rễ. Cây trồng chủ yếu để làm cảnh
Bộ phận dùng
Hoa và lá, thu hái quanh năm, dùng tươi hoặc phơi khô.
Tính vị, công năng
Lẻ bạn có vị ngọt nhạt, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, nhuận phế, hóa đờm, chống ho. lương huyết, giải độc.
Công dụng
Lẻ bạn được dùng chữa viêm khí quản cấp và mạn tính, ho gà, lao bạch huyết, chảy máu cam, lỵ trực khuẩn, đái ra máu. Liều dùng 15 – 30g lá hoặc hoa, dạng thuốc sắc.
Bài thuốc có lẻ bạn
Chữa viêm khí quản mạn tính: Lá lẻ bạn 15g, núc nác 3g. Sắc uống
Nguồn: Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam